Fake Currency: ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਕਲੀ ਕਰੰਸੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ 500 ਅਤੇ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। 2024-25 ਲਈ RBI ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ 37.3% ਅਤੇ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਵਿੱਚ 13.9% ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਲ 2,17,396 ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਫੜੇ ਗਏ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ 4.7% ਨੋਟ RBI ਨੇ ਫੜੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ 95.3% ਹੋਰ ਬੈਂਕਾਂ ਨੇ ਫੜੇ।
ਕਿੰਨੇ ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਫੜੇ ਗਏ?
RBI ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2024-25 ਵਿੱਚ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ 1,17,722 ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਅਤੇ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ 32,660 ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਫੜੇ ਗਏ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ 2023-24 ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨਕਲੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ 2022-23 ਵਿੱਚ 2,25,769 ਤੋਂ ਘੱਟ ਕੇ 2024-25 ਵਿੱਚ 2,17,396 ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਤੋਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਨਿੱਜੀ ਬੈਂਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫੜੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਅਸਲੀ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ?
ਅਸਲੀ 500 ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ (ਨਵੀਂ) ਲੜੀ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਆਕਾਰ 66 ਮਿਲੀਮੀਟਰ x 150 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਹੈ। ਨੋਟ ‘ਤੇ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ‘500’, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ, ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਟੈਕਸਟ ਵਿੱਚ ‘ਭਾਰਤ’ ਅਤੇ ‘ਭਾਰਤ’, ਅਤੇ ਇੱਕ ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਧਾਗਾ ਹੈ, ਜੋ ਝੁਕਣ ‘ਤੇ ਹਰੇ ਤੋਂ ਨੀਲੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ ਵਾਟਰਮਾਰਕ, ਉੱਚੀ ਛਪਾਈ, ਅਸ਼ੋਕ ਥੰਮ੍ਹ, ਪੰਜ ਬਲੀਡ ਲਾਈਨਾਂ ਅਤੇ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਹੈ।
ਅਸਲੀ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ?
200 ਰੁਪਏ ਦਾ ਨੋਟ ਚਮਕਦਾਰ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਆਕਾਰ 66 mm x 146 mm ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 17 ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ‘200’, ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ, ਰੰਗ ਬਦਲਣ ਵਾਲਾ ਮੁੱਲ ਚਿੰਨ੍ਹ, ਮਾਈਕ੍ਰੋ ਟੈਕਸਟ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਧਾਗਾ, ਅਤੇ ਨੇਤਰਹੀਣਾਂ ਲਈ ਉੱਚੇ ਹੋਏ ਚਿੰਨ੍ਹ। ਪਿਛਲੇ ਪਾਸੇ ਸਾਂਚੀ ਸਤੂਪ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਅਤੇ ਸਵੱਛ ਭਾਰਤ ਲੋਗੋ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਚੇਤ ਰਹੋ
500 ਅਤੇ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਝੁਕਾ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। RBI ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸਮਝੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੋਈ ਨਕਲੀ ਨੋਟ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਬੈਂਕ ਜਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰੋ। ਨਕਲੀ ਕਰੰਸੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿੱਤੀ ਨੁਕਸਾਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਚੌਕਸੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
