ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ (Protection of Children from Sexual Offences Act) ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 2012 ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰੀਰਿਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੀ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦਾ ਮੰਤਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਯੋਨ ਹਿੰਸਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮੁੱਲਵਾਨ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਏ।
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਵਿੱਚ “ਬੱਚਾ” ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮੰਨੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਲਕੜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਕਰਨ ਜਾਂ ਉਸਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਯੋਗ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਵਿੱਚ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਸ਼ਾਰੀਰਿਕ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਹੀ ਬਚਾਉਂਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੋਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪਹਲੂ
- ਯੋਨ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਅਪਹਰਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯੋਨ ਹਿੰਸਾ ਜਾਂ ਅਪਹਰਨ ਦੇ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਯਹ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਤੀਵਰ ਸਜ਼ਾ ਅਤੇ ਜ਼ੁਰਮਾਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। - ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਾ ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ
ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮਦਦ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਵਿਚ ਲੋੜੀਂਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਮਦਦ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। - ਪ੍ਰੀ-ਟ੍ਰਾਇਲ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ
ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰੇ ਲਈ ਜੁਜ਼ਿਸ਼ੀਅਲ ਅਤੇ ਪੋਲੀਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀ-ਟ੍ਰਾਇਲ ਜਾਂਚ ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਸੁਣਵਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਮੁਕਦਮਾ ਸੁਣਵਾਈ ਤੇ ਲਾਂਗ ਸਮੇਂ ਦੀ ਦਰਦ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਬਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। - ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਹਾਇਤਾ
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਹ ਬਹਿਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਓ ਸਕਣ। - ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੋਰਟਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਅਪਹਰਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੋਰਟਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਸੁਣਵਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਦੇ ਫਾਇਦੇ
- ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਤਰਜੀਹ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਨਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। - ਸਜ਼ਾ ਅਤੇ ਦੰਡ
ਇਹ ਕਾਨੂੰਨ ਨਾ ਸਿਰਫ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਲਈ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਦੰਡ ਅਤੇ ਜ਼ੁਰਮਾਨੇ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਗਲਤ ਫਿਰਕ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਕਰਨ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। - ਪ੍ਰਤਿਕਾਰਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ
ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਠੀਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਨਤੀਜਾ
ਪੋਸਕੋ ਐਕਟ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਦਮ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਦੇ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਬਲਵਾਨ ਹਥਿਆਰ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
