World Vitiligo Day 2025: ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਇੱਕ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਡਿਸਆਰਡਰ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਚਮੜੀ ‘ਤੇ ਲਾਲ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਧੱਬੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ 25 ਜੂਨ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਦਿਵਸ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਚਮੜੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਲੋਕ ਗਲਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਸਵਾਲ, ਜੋ ਕਿ ਚਿੱਟੇ ਧੱਬਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਲਾਗ? ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਮਾਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ।
ਕੀ ਬਿਮਾਰੀ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਫੈਲਦੀ ਹੈ?
ਨਹੀਂ, ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਛੂਤਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਨਾ ਤਾਂ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਫੈਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਇੱਕ ਛੂਤ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਛੂਹਣ, ਇਕੱਠੇ ਖਾਣ ਜਾਂ ਸਰੀਰਕ ਸੰਪਰਕ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦਾ। ਆਕਾਸ਼ ਹੈਲਥਕੇਅਰ ਦੇ ਡਰਮਾਟੋਲੋਜੀ, ਵੈਨੇਰੋਲੋਜੀ ਅਤੇ ਲੈਪਰੋਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਡਾ. ਮੀਨੂ ਮਲਿਕ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ “ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਇੱਕ ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਸਥਿਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦੀ ਇਮਿਊਨ ਸਿਸਟਮ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਹੀ ਰੰਗ-ਰੋਗ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੈੱਲਾਂ (ਮੇਲਾਨੋਸਾਈਟਸ) ‘ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਸਫਾਈ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਛੂਤਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ”। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਕਲੰਕ ਅਜੇ ਵੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗਤਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹਨ?
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦੇ ਸਹੀ ਕਾਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਖੋਜ ਜਾਰੀ ਹੈ, ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਜੈਨੇਟਿਕ, ਆਟੋਇਮਿਊਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। NLRP1, HLA ਅਤੇ TYR ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਜੀਨ ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਜੀਨ-ਅਧਾਰਤ ਇਲਾਜ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਤਣਾਅ, ਚਮੜੀ ਦੀ ਸੱਟ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਨਾ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਭੋਜਨ ਖਾਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਲਤ ਧਾਰਨਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਉਪਲਬਧ ਹਨ
ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਦਾ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਥਾਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਲੱਭਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਸਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਦਾ ਰੰਗ ਬਹਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਸਤਹੀ ਇਲਾਜ
- ਫੋਟੋਥੈਰੇਪੀ (ਤੰਗ ਬੈਂਡ ਯੂਵੀਬੀ)
- ਸਰਜੀਕਲ ਵਿਕਲਪ
ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਝਾਅ
- ਸਨਸਕ੍ਰੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।
- ਸੰਤੁਲਿਤ ਖੁਰਾਕ ਲਓ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਟਾਮਿਨ-ਬੀ12, ਡੀ, ਜ਼ਿੰਕ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਭੋਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ।
- ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਤਣਾਅ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣਗੇ।
- ਸਵੈ-ਇਲਾਜ ਨਾ ਕਰੋ।
- ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਣਾਈ ਰੱਖੋ।
ਡਾਕਟਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਟਿਲਿਗੋ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਸਮਾਜ ਦੁਆਰਾ ਛੇਕਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ, ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਹਮਦਰਦੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
