Dry mouth symptoms and treatment ;- ਕਈ ਵਾਰ ਮੂੰਹ ਸੁੱਕ ਜਾਣਾ (Dry Mouth) ਇੱਕ ਆਮ ਗੱਲ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਗੰਭੀਰ ਸਿਹਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮੂੰਹ ਸੁੱਕਣ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਲਾਲਾ (Saliva) ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ, ਜੋ ਕਿ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਨਮੀ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕੀ ਲੱਛਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਮੂੰਹ ਸੁੱਕਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ
1. ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ (Dehydration) – ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਪਾਣੀ ਘੱਟ ਪੀਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਹ ਮੂੰਹ ਸੁੱਕਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2. ਚਿੰਤਾ ਅਤੇ ਤਣਾਅ (Stress & Anxiety) – ਜਿਆਦਾ ਟੈਂਸ਼ਨ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਵੀ ਲਾਲਾ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
3. ਡਾਈਬਟੀਜ਼ (Diabetes) – ਸ਼ਰੀਰ ‘ਚ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਵੱਧ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਮੂੰਹ ਸੂਕਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।
4. ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ (Aging) – ਵਧੀਕ ਉਮਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਆਮ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ।
5. ਕੈਫੀਨ ਅਤੇ ਅਲਕੋਹਲ (Caffeine & Alcohol) – ਚਾਹ, ਕੌਫੀ ਜਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਲਾਲਾ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
6. ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ (Medications) – ਐਲਰਜੀ, ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ਨ, ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਜਾਂ ਥਾਈਰਾਇਡ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਮੂੰਹ ਸੁੱਕਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
7. ਧੂਮਪਾਨ ਜਾਂ ਤੰਬਾਕੂ (Smoking & Tobacco Use) – ਇਹ ਲਾਲਾ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਸੁੱਕਦਾ ਹੈ।
8. ਐਸਿਡ ਰੀਫਲਕਸ (Acid Reflux) – ਜੇਕਰ ਖਾਣੇ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੇਜ਼ਾਬੀ ਪੀੜਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਮੂੰਹ ਦੀ ਨਮੀ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
9. ਸjöਗ੍ਰੇਨ ਸਿੰਡਰੋਮ (Sjogren’s Syndrome) – ਇਹ ਇੱਕ ਆਟੋ-ਇਮੀਉਨ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਲਾ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ‘ਤੇ ਅਸਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਮੂੰਹ ਸੁੱਕਣ ਦੇ ਲੱਛਣ (Symptoms of Dry Mouth)
• ਹਮੇਸ਼ਾ ਮੂੰਹ ‘ਚ ਸੁੱਕਾਪਨ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ
• ਗਲਾ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ ਹੋਣਾ
• ਜਿਹਨੂੰ ਲਗੇ ਕਿ ਮੂੰਹ ‘ਚ ਚਿਪਚਿਪਾਹਟ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ
• ਜੀਭ ‘ਤੇ ਜ਼ਖਮ ਹੋ ਜਾਣਾ ਜਾਂ ਜਲਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ
• ਸਾਸ ਦੀ ਦੁੱਗੰਧ (Bad Breath)
• ਖਾਣਾ ਚਬਾਉਣ ਜਾਂ ਨਿਗਲਣ ਵਿੱਚ ਦਿੱਕਤ
• ਰਾਤ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ
ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਉਪਾਅ (Treatment & Home Remedies)
- ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਾਓ – ਦਿਨ ‘ਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 8-10 ਗਲਾਸ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਦੀ ਆਦਤ ਬਣਾਓ।
- ਚਿਊਇੰਗ ਗਮ ਜਾਂ ਸੌਫ਼ ਚੱਬੋ – ਸ਼ੂਗਰ-ਫ੍ਰੀ ਗਮ ਜਾਂ ਸੌਫ਼ ਚੱਬਣ ਨਾਲ ਲਾਲਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਚਾਹ, ਕੌਫੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਬਚੋ – ਇਹ ਤੱਤ ਮੂੰਹ ਦੀ ਨਮੀ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਧੂਮਪਾਨ ਛੱਡੋ – ਇਹ ਵੀ ਲਾਲਾ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਸਾਹ ਊਪਰੋਂ ਲੈਣ ਦੀ ਆਦਤ ਬਦਲੋ – ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅਕਸਰ ਨੱਕ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।
- ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹਾਲਕੇ ਪਦਾਰਥ ਖਾਓ – ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ, ਦਹੀਂ, ਅਤੇ ਗੁਲਕੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੂੰਹ ਦੀ ਨਮੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ‘ਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
- ਹੈਮਿਡੀਫਾਇਰ ਵਰਤੋ – ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ AC ਜਾਂ ਹੀਟਰ ਵਾਲੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਹਿਮਿਡੀਫਾਇਰ (humidifier) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਕਿ ਹਵਾ ਦੀ ਨਮੀ ਬਣੀ ਰਹੇ।
- ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੇਲ (Essential Oils) ਦੀ ਮਸਾਜ ਕਰੋ – ਨਾਰੀਅਲ ਤੇਲ ਜਾਂ ਤੁਲਸੀ ਤੇਲ ਜੀਭ ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਲਾਲਾ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਦੋਂ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?
ਜੇਕਰ ਮੂੰਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੁੱਕਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਘਰੇਲੂ ਉਪਾਅ ਕਾਰਗਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਲਓ। ਖਾਸਕਰ ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੋਲਣ, ਖਾਣ-ਪੀਣ, ਜਾਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
