Chandigarh , 15 ਮਈ। ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਲੈਬਾਰਟਰੀ (ਐਫਐਸਐਲ) ਦੇ ਤਾਲਮੇਲ ਅਤੇ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਨੇ ਅਪਰਾਧ ਜਾਂਚ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਗਤੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ, ਐਫਐਸਐਲ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ 20,646 ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਕੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਸਾਲਾਨਾ ਦਾਖਲੇ (20,420) ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ, ਬਲਕਿ ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ ਵੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਆਈ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਲੰਬਿਤ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ।
ਡੀਜੀਪੀ ਹਰਿਆਣਾ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਕਿਹਾ, ਐਫਐਸਐਲ ਟੀਮ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਵਧਾਈ
ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ, ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਤਰੂਜੀਤ ਕਪੂਰ ਨੇ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ‘ਤੇ ਐਫਐਸਐਲ ਟੀਮ ਨੂੰ ਵਧਾਈ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘ਹਰਿਆਣਾ ਐਫਐਸਐਲ ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਫਲਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ FSL ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਤਾਲਮੇਲ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਵੀ ਹੈ। ਮੈਂ FSL ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ‘ਤੇ ਵਧਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਭਾਈਵਾਲੀ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ।
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਰਾਹੀਂ ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਗਤੀ ਮਿਲੀ
ਅਗਸਤ 2023 ਵਿੱਚ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੁਲਿਸ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਨੇ ਹਰਿਆਣਾ ਐਫਐਸਐਲ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਜੋ ਜਾਂਚ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਗਸਤ 2023 ਵਿੱਚ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 46 ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 80 ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, 9 ਨਵੀਆਂ ਟੌਕਸੀਕੋਲੋਜੀ ਯੂਨਿਟਾਂ, ਤਿੰਨ ਡੀਐਨਏ ਯੂਨਿਟਾਂ, ਇੱਕ ਐਨਡੀਪੀਐਸ ਯੂਨਿਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਹਾਇਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਟਾਫ ਲਈ ਭਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਸੱਪ ਦੇ ਡੰਗਣ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਐਫਐਸਐਲ ਮਧੂਬਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਯੂਨਿਟ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜੀਸੀ-ਐਮਐਸ, ਉੱਚ-ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪ, ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਡੀਐਨਏ ਸੀਕਵੈਂਸਰ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵੈਨ ਵਰਗੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨੇ ਤਕਨੀਕੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ‘ਤੇ ਲੈ ਜਾਇਆ ਹੈ।
ਟ੍ਰਕੀਆ ਪੋਰਟਲ ਦੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ ਨੇ ਕੇਸ ਵਰਕਫਲੋ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਿਜੀਟਲ ਬਣਾ ਕੇ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ, ਸਮਾਂਬੱਧਤਾ ਅਤੇ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਨਾਲ ਹੀ, ਐਨਡੀਪੀਐਸ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਜਾਂਚ ਲਈ ਐਨਐਫਐਸਯੂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਬੀਐਨਐਸਐਸ 2023 ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਮਾਹਰਾਂ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਲ 2024 ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ 7500 ਅਪਰਾਧ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੀ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਯਤਨ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਐਨਡੀਪੀਐਸ, ਡੀਐਨਏ, ਸਾਈਬਰ ਫੋਰੈਂਸਿਕਸ ਅਤੇ ਟੌਕਸੀਕੋਲੋਜੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ ਨੇ ਕੇਸ ਨਿਪਟਾਰੇ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਗਤੀ ਦੋਵਾਂ ‘ਤੇ ਬੀਪੀਆਰ ਐਂਡ ਡੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਐਫਐਸਐਲ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਬਲਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਅਧਾਰਤ ਨਿਆਂਇਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਥੰਮ੍ਹ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਹਰੇਕ ਜਾਂਚ ਇਕਾਈ ਨੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਐਫਐਸਐਲ ਨੂੰ ਕੇਸ ਭੇਜ ਕੇ ਇਸ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ।
ਤਕਨੀਕੀ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ ਨੇ ਜਾਂਚ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਬਣਾਇਆ
ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ, ਐਫਐਸਐਲ ਦੀ ਤਕਨੀਕੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਿੱਚ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਿਰਭਯਾ ਫੰਡ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਬਲਾਂ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕੀਕਰਨ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਐਨਡੀਪੀਐਸ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਨੂੰ ਜੀਸੀ-ਐਮਐਸ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਲੈਸ ਤਿੰਨ ਨਵੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਸਟੀਕ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਬੈਲਿਸਟਿਕਸ ਯੂਨਿਟ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪ ਲਗਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਹਥਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਡੀਐਨਏ ਅਤੇ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਪੀਸੀਆਰ ਸਿਸਟਮ, ਆਟੋਮੇਟਿਡ ਐਕਸਟਰੈਕਸ਼ਨ ਯੂਨਿਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਨਤ ਉਪਕਰਣਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਜਾਂਚ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, RFSL ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ DNA ਟੈਸਟਿੰਗ ਸਹੂਲਤ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਜੋ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।
ਜਾਂਚ ਅਪਰਾਧ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ – ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਾਹਨਾਂ ਦੀ ਤਾਇਨਾਤੀ
FSL ਨੇ 4 ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਾਹਨਾਂ (MFVs) ਨੂੰ ਵੀ ਉੱਨਤ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਹਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ FTA ਕਾਰਡਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹਨ, ਜੋ ਅਪਰਾਧ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੀ DNA ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਬੂਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੂਤ ਨਸ਼ਟ ਨਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਛੇੜਛਾੜ ਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।
ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਹਿਲੂ: ਛੇੜਛਾੜ-ਰੋਕੂ ਪੈਕੇਜਿੰਗ
ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਲੈਬ ਹੁਣ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ‘ਛੇੜਛਾੜ-ਰੋਕੂ’ ਅਤੇ ਇਕਸਾਰ ਮਿਆਰੀ ਪੈਕੇਜਿੰਗ ਸਮੱਗਰੀ ਅਪਣਾਉਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਆਧੁਨਿਕ ਪੈਕੇਜਿੰਗ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੀਲਿੰਗ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਬੂਤਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੀਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੇੜਛਾੜ ਦਾ ਤੁਰੰਤ ਪਤਾ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸਬੂਤਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਖਤਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਆਂਇਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
FSL: ਪੁਲਿਸ ਭਾਈਵਾਲੀ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਉਦਾਹਰਣ ਬਣ ਗਈ ਹੈ
FSL ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਗਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਗਤ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਅਪਰਾਧ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸੋਚ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਠੋਸ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਜਿਉਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਰਾਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੁਲਿਸ ਇਕਾਈਆਂ ਨੇ FSL ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਨਜਿੱਠਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਿਆਂਪਾਲਿਕਾ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਹੂਲਤ ਮਿਲੀ।
ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਕਾਰਨ ਜਨਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਧਿਆ, ਨਿਆਂ ਆਸਾਨ ਹੋ ਗਿਆ
FSL ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦਾ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬੇਲੋੜੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਤੋਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਦੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ‘ਤੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਡਿਜੀਟਲ ਟਰੈਕਿੰਗ ਪੋਰਟਲ ਅਤੇ ਸਬੂਤ ਮਾਨਕੀਕਰਨ ਰਾਹੀਂ, FSL ਹੁਣ ਰਾਜ ਦੀ ਨਿਆਂਇਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
