ਸਿੱਖਿਆ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ CBSE (ਸੈਂਟਰਲ ਬੋਰਡ ਆਫ ਸਕਿੰਡਰੀ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ), ICSE (ਇੰਡਿਅਨ ਸਤੰਤਰਤਾ ਸਕੂਲ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਐਗਜ਼ਾਮ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਬੋਰਡ ਸਿਸਟਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਹਰ ਇਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਆਪਣੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਦੇ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
CBSE (Central Board of Secondary Education):
CBSE ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੋਰਡ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾਤਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੋਰਡ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੱਖੀ ਉਦੇਸ਼ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕੌਮਿਕਤਾ, ਤਰਕੀਬਾਂ ਅਤੇ ਕ੍ਰੀਏਟਿਵਿਟੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। CBSE ਬੋਰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬੋਰਡ ਸਧਾਰਨ ਅਤੇ ਅਸਾਨ ਸਿਲੇਬਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ICSE (Indian Certificate of Secondary Education):
ICSE ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਪੂਰਨਤਾ ਨਾਲ ਸਿੱਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਹਿਰਾਈ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦੀ ਹੈ। ICSE ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਗਹਿਰਾ ਫੋਕਸ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਤਿਹਾਸਿਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪੜਾਈ ਵੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ICSE ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
State Boards: ਹਾਲਾਂਕਿ CBSE ਅਤੇ ICSE ਜਿੱਥੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤਹਿ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਵਿੱਥ ਹੋਰ ਰਾਜ ਬੋਰਡ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਿਲੇਬਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੋਰਡ ਬਹੁਤ ਘਰੇਲੂ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਰੂਪਾਂਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਕੌਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਅਲੱਗ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੁਕਾਬਲਾ ਅਤੇ ਚੁਣਾਅ: ਆਖਰਕਾਰ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਮਾਪੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਪਸੰਦ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਚੁਣਦੇ ਹਨ। CBSE, ICSE ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਰਾਜ ਬੋਰਡ – ਹਰ ਇਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਹਿਚਾਣ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ CBSE ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ICSE ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਗਹਿਰਾਈ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਥਾਨਕ ਰਾਜ ਬੋਰਡ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਚੁਣਾਅ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁਣਨ ਵਿੱਚ ਸਾਵਧਾਨੀ ਬਰਤਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
