ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀ ‘ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਐਨਾਲਿਸਿਸ ਵਿੰਗ’ (ਰਾਅ) ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁਖੀ ਏਐਸ ਦੁਲਤ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ‘ਦਿ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ ਐਂਡ ਦ ਸਪਾਈ’ ਨੇ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਹਲਚਲ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਦੁਲਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਡਾ. ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਹਿਮਤੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ (ਐਨਸੀ) ਨੇ ਦੁਲਤ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਝੂਠਾ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਦੁੱਲਤ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹਿਸ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਲੋਕ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੇ ਸਟੈਂਡ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਾਬਕਾ ਰਾਅ ਮੁਖੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੈ?
ਦਰਅਸਲ, ਸਾਬਕਾ ਰਾਅ ਮੁਖੀ ਏਐਸ ਦੁਲਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੁਲਤ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਮੁਲਾਕਾਤ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋਇਆ ਸੀ? ਕੋਈ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕੇਗਾ। ਫਾਰੂਕ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਦੁਲਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2019 ਵਿੱਚ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਦੁਖਦਾਈ ਕਹਾਣੀ ਸੀ। ਦੁਲਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ, ਐਨਸੀ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਏ ਸਨ।
ਧਾਰਾ 370 ਹਟਾਉਣ ਬਾਰੇ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?
ਦੁਲਤ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ‘ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਰਨਾ ਪਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕਰੋ।’ ਉਸਨੇ ਕੁਝ ਕੁੜੱਤਣ ਨਾਲ ਕਿਹਾ, ‘ਪਰ ਇਹ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਕਿਉਂ ਕਰਨੀ ਪਈ?’ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਨਾਖੁਸ਼ ਸਨ। ਦੁਲਤ ਨੇ ਫਾਰੂਕ ਅਤੇ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਵਿਚਲੇ ਫਰਕ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ। ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਇਸ ਸਮੇਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹਨ।
ਫਾਰੂਕ-ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਕੀ ਸਬੰਧ ਹੈ?
ਦੁਲਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ‘ਤੇ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਮਰ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੁਲਤ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ (ਫਾਰੂਕ) ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਕ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਜਿਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਸਕੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਮਾਰਚ 2020 ਵਿੱਚ ਘਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਆਵੇਗਾ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਸਮਾਂ ਲਿਆ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਤੀਆਬਿੰਦ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਹ ਜੁਲਾਈ 2020 ਵਿੱਚ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਆਇਆ ਸੀ।
ਫਾਰੂਕ ਕਿਵੇਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ?
ਦੁਲਤ ਅੱਗੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਾਰੂਕ ਅਤੇ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਹੀ ਫ਼ਰਕ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਮਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਹਰ ਸੰਭਵ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਾਰੂਕ ਉਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਦੁਲਤ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਲਗਭਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਫਾਰੂਕ ਨਾਲ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਆਈਬੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ ਇੱਕ ਫ਼ੋਨ ਕਾਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ।
ਫਾਰੂਕ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਘਾਟੀ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਹੈ
ਦੁਲਤ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਛੁੱਟੀਆਂ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਫਿਰ ਮੈਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਥਿਤ ਆਈਬੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਤੋਂ ਫ਼ੋਨ ਆਇਆ। ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਡਾਕਟਰ ਦਾ ਲੰਡਨ ਵਾਲਾ ਟੈਲੀਫੋਨ ਨੰਬਰ ਹੈ? ਮੈਂ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਥੇ ਬੀਚ ‘ਤੇ ਇਹ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇਗਾ! ਗੱਲ ਕੀ ਹੈ? ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ੋਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ‘ਨਹੀਂ, ਨਹੀਂ, ਅਸੀਂ ਬਸ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ।’ ‘ਖੈਰ, ਤੂੰ ਉੱਥੇ ਵੀ ਦੇਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।’ ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੰਕੇਤ ਸੀ ਕਿ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਕਿੰਨੇ ਮਹਾਨ ਨੇਤਾ ਸਨ। ਇਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਮਰਜ਼ੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਫਾਰੂਕ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਦੁਲਤ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਘਾਟੀ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਹੈ।
ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ
ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਦੁਲਤ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ‘ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇੰਨੀ ਸਸਤੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। ਅਬਦੁੱਲਾ ਨੇ ਦੁਲਤ ਦੇ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੂੰ ਭਰੋਸੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਰਜੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਬਦੁੱਲਾ (87) ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਕਲਪਨਾ ਸੀ। ਦੁੱਲਤ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ‘ਦਿ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ ਐਂਡ ਦ ਸਪਾਈ’ 18 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਸੱਜਾਦ ਗਨੀ ਲੋਨ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?
ਪੀਪਲਜ਼ ਕਾਨਫਰੰਸ (ਪੀਸੀ) ਦੇ ਸੱਜਾਦ ਗਨੀ ਲੋਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਕਿਉਂਕਿ ਅਬਦੁੱਲਾ (ਫਾਰੂਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਉਮਰ) 4 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ, ਦੁਲਤ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸੱਜਾਦ ਲੋਨ ਨੇ X ‘ਤੇ ਕਿਹਾ, ਦੁਲਤ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਫਾਰੂਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਧਾਰਾ 370 ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਬਿਆਨ ਦੁਲਤ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਖੁਲਾਸੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਲਤ ਸਾਹਿਬ ਫਾਰੂਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜਲੇ ਸਾਥੀ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਇਸਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰੇਗੀ। ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕਹਿਣਗੇ।
