ਅੱਜ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੀਮਤੀ ਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਉਣ ਦੇ ਕੋਈ ਲਕੜ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਮੰਗ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜ਼ਮੀਨ ਸਿਰਫ਼ ਨਿਵੇਸ਼ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸੰਪਤੀ ਹੈ। ਇਸੀ ਕਾਰਨ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਮਹਿੰਗੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਲੋਕ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਪਰ, ਜਦੋਂ ਗੱਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਪ ਦੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਉਲਝਣ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਇਕਾਈਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ। ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਕਿ ਇਹ ਮਾਪ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਜ਼ਮੀਨ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਪ ਇਕਾਈਆਂ
ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਜਾਂ ਨਿਵੇਸ਼ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਪਲਾਟ ਜਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਖਰੀਦ-ਫਰੋਖ਼ਤ ਜਾਂ ਸਰਵੇਖਣ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬਹੁਤ ਆਮ ਹਨ: ਏਕੜ (Acre),ਕਨਾਲ,ਕਿਲਾ,ਮਰਲਾ,ਵਿਸਵਾ,ਵਰਗ ਗਜ (Sq. Yards),ਵਰਗ ਫੁੱਟ (Sq. Feet), ਕਰਮ (Karam)
ਮੁੱਢਲੇ ਮਾਪ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ
| ਮਾਪ | ਬਰਾਬਰ | ਵਰਗ ਫੁੱਟ ਵਿੱਚ |
| 1 ਗਜ | 0.91 ਮੀਟਰ | 9 ਵਰਗ ਫੁੱਟ |
| 1 ਮਰਲਾ | 30 ਗਜ | 272.2 ਵਰਗ ਫੁੱਟ |
| 1 ਕਨਾਲ | 20 ਮਰਲੇ | 5,445 ਵਰਗ ਫੁੱਟ |
| 1 ਕਿਲਾ | 8 ਕਨਾਲ | 43,560 ਵਰਗ ਫੁੱਟ |
| 1 ਏਕੜ | 43,560 ਵਰਗ ਫੁੱਟ | = 1 ਕਿਲਾ |
| 1 ਵਿਸਵਾ | 50 ਗਜ | 453.75 ਵਰਗ ਫੁੱਟ |
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਪਣ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ
- 1 ਕਿਲਾ = 8 ਕਨਾਲ = 160 ਮਰਲੇ = 96 ਵਿਸਵੇ = 43,560 ਵਰਗ ਫੁੱਟ
- 1 ਕਨਾਲ = 20 ਮਰਲੇ = 12 ਵਿਸਵੇ = 5,445 ਵਰਗ ਫੁੱਟ
- 1 ਵਿਘਾ = 20 ਵਿਸਵੇ = 9,075 ਵਰਗ ਫੁੱਟ
- 1 ਮਰਲਾ = 272.2 ਵਰਗ ਫੁੱਟ = 30 ਗਜ
- 1 ਕਰਮ = 5 ਫੁਟ 6 ਇੰਚ
- 1 ਮੀਲ = 8 ਫਰਲਾਂਗ = 1,760 ਗਜ
ਹਰ ਰਾਜ ਜਾਂ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਮਾਪਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ (ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ, ਹਰਿਆਣਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਕਿਲਾ, ਕਨਾਲ, ਮਰਲਾ ਆਦਿ ਆਮ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਏਕੜ, ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ, ਹੈਕਟੇਅਰ ਆਦਿ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਪ ਅਤੇ ਸਰਵੇਖਣ ਸੌਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਉਪਯੋਗੀ ਐਪਸ ਹਨ:
- Google Earth / Maps
- BhuNaksha
- GeoMeasure App
- Land Record Portals (ਜਿਵੇਂ Punjab Land Records Authority)
ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਮਾਪ ਅਤੇ ਸਰਵੇਖਣ ਸੌਖਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਉਪਯੋਗੀ ਐਪਸ ਹਨ:
