Pakistani Donkeys: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਗਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਸਮਾਨ ਛੂਹ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਦਵਾਈ ‘ਏਜਿਆਓ’ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦੀ ਭਾਰੀ ਮੰਗ ਕਾਰਨ। ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਕਾਮੇ ਹੁਣ ਇਸ ਨਵੀਂ ਆਰਥਿਕ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਆਮ ਗਧਾ 30,000 ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਸੀ, ਹੁਣ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਹੈ।
ਅਬਦੁਲ ਰਸ਼ੀਦ, ਜੋ ਗਧਾ ਗੱਡੀ ਚਲਾ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਇੱਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਗਧਾ ‘ਟਾਈਗਰ’ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਉਸਦੇ ਲਈ ਨਵਾਂ ਗਧਾ ਖਰੀਦਣਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਟਾਈਗਰ ਨੂੰ ਅੱਠ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ 30,000 ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਉਹੀ ਗਧਾ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਭੁੱਖਮਰੀ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।”
ਰਾਸ਼ਿਦ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਗਧੇ ਬਾਜ਼ਾਰ, ਲਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ, ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਗਧੇ ਦੀ ਕੀਮਤ 1.55 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। “ਮੇਰੀ ਸਾਲਾਨਾ ਆਮਦਨ 4 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ, ਮੈਂ ਇੰਨੇ ਪੈਸੇ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆਵਾਂਗਾ?”
ਚੀਨ ਦਾ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਉਦਯੋਗ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ
ਚੀਨ ਦਾ ਅਰਬਾਂ ਡਾਲਰ ਦਾ ਏਜਿਆਓ ਉਦਯੋਗ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਤੋਂ ਜੈਲੇਟਿਨ ਕੱਢਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਰਵਾਇਤੀ ਚੀਨੀ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਜੈਲੇਟਿਨ ਨੂੰ ਥਕਾਵਟ ਦੂਰ ਕਰਨ, ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਵਧਾਉਣ, ਟਿਊਮਰ ਅਤੇ ਅਨੀਮੀਆ ਵਰਗੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਮੰਗ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਗਿਣਤੀ 59 ਲੱਖ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਥੋਪੀਆ ਅਤੇ ਸੁਡਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਤੀਜੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ 1.09 ਲੱਖ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਇੱਟਾਂ ਦੇ ਭੱਠੇ, ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਨਿਰਮਾਣ, ਰੀਸਾਈਕਲਿੰਗ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਸਮਾਨ ਢੋਣ ਵਰਗੇ ਕਈ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਧੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਗਧਾ ਗੱਡੀ ਵਾਲਾ ਮਜ਼ਦੂਰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਲਗਭਗ 1500 ਤੋਂ 2000 ਰੁਪਏ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਧਾ ਗਧੇ ਦੀ ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ‘ਤੇ, ਸਰਕਾਰ ਚੌਕਸ
ਅਪ੍ਰੈਲ 2025 ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੁਰਾਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਣਾ ਤਨਵੀਰ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਇੱਕ ਚੀਨੀ ਵਫ਼ਦ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਗਧਾ ਫਾਰਮ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਡਾ. ਅਸਲ ਖਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, “ਕੁਝ ਨਿੱਜੀ ਚੀਨੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਗਧਿਆਂ ਨੂੰ ਚਮੜੀ ਲਈ ਚੀਨ ਭੇਜਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ।”
ਕਮਜ਼ੋਰ ਗਧੇ ਵੀ ਚੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ
ਜ਼ੋਹੈਬ ਸ਼ਾਹ, ਜੋ ਲਿਆਰੀ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ ਗਧੇ ਵੇਚਦਾ ਹੈ, ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, “ਚੀਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰ ਗਧੇ ਵੀ 40,000 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਖਰੀਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ।”
ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਮਾਸ ਵਪਾਰ ‘ਤੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ
ਕਰਾਚੀ ਚੈਂਬਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਲੀਮ ਰਜ਼ਾ ਨੇ ਚਿੰਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ, “ਜੇਕਰ ਗਧਿਆਂ ਨੂੰ ਚੀਨ ਭੇਜਿਆ ਜਾਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਗਧਿਆਂ ਦਾ ਮਾਸ ਸਾਡੇ ਲਈ ਹਰਾਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।”
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਗਧਿਆਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਮਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਲਈ ਵੱਖਰੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਗਧਿਆਂ ਦਾ ਮਾਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਵੇ।
