Nepal Interim Government; ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਵਿਰੁੱਧ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ‘ਜਨਰੇਸ਼ਨ ਜ਼ੈੱਡ’ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 51 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਭਾਰੀ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ।
ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਕਾਰਕੀ ਨੇ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਪੌਡੇਲ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸ਼ੀਤਲ ਨਿਵਾਸ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਗੁਪਤਤਾ ਦੀ ਸਹੁੰ ਚੁਕਾਈ। ਕਾਰਕੀ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪੌਡੇਲ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ 61 ਦੇ ਤਹਿਤ ਕਾਰਕੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 2015 ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਧਾਰਾ 76 ਦੇ ਤਹਿਤ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਕਾਰਕੀ ਨੂੰ ਧਾਰਾ 61 ਦੇ ਤਹਿਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਫ਼ਤਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸੰਸਦ ਭੰਗ ਹੋਣ ਦੇ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਾਰਕੀ ਨੂੰ ਸਹੁੰ ਚੁਕਾਈ ਗਈ। ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕਾਠਮੰਡੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਭਰ ਚੱਲੀ ਚਰਚਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੋਟੀ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣ ਗਈ। ਕਾਰਕੀ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਚਾਰਜ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਪੂਰੇ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਹੈ। ਐਤਵਾਰ ਤੋਂ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸਤੀਫ਼ਾ
ਜਨਰਲ ਜ਼ੈੱਡ ਵੱਲੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਕੇਪੀ ਸ਼ਰਮਾ ਓਲੀ ਨੂੰ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਮੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ, ਪੱਖਪਾਤ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਾਈਟਾਂ ‘ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾਉਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਜਨਰਲ ਜ਼ੈੱਡ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਨਾਗਰਿਕ ਸਮੇਤ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 51 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਕਾਠਮੰਡੂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਜਨਜੀਵਨ ਠੱਪ ਹੈ। ਫੌਜ ਨੂੰ ਸੜਕਾਂ ‘ਤੇ ਉਤਰ ਕੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲਣੀ ਪਈ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਕਾਰਕੀ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਹਿਲੀ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ, ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ
ਸੁਸ਼ੀਲਾ ਕਾਰਕੀ 11 ਜੁਲਾਈ 2016 ਤੋਂ 6 ਜੂਨ 2017 ਤੱਕ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਿਫ਼ਾਇਤੀ ਕਾਰਜਸ਼ੈਲੀ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਨੌਜਵਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਸਮੇਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਾਰਟੀਆਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੋਈਆਂ।
ਕਾਰਕੀ ਦਾ ਜਨਮ 7 ਜੂਨ 1952 ਨੂੰ ਬਿਰਾਟਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1972 ਵਿੱਚ ਮਹਿੰਦਰ ਮੋਰੰਗ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। 1978 ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਭੁਵਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਕਾਰਕੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ
ਕਾਰਕੀ ਨੂੰ 1990 ਵਿੱਚ ਪੰਚਾਇਤੀ ਰਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਸੁੱਟਣ ਲਈ ਜਨ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕਾਰਕੀ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬੀਪੀ ਕੋਇਰਾਲਾ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੁਰਗਾ ਸੁਬੇਦੀ ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ਰਾਇਲ ਨੇਪਾਲ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਈਜੈਕ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰ ਬੈਂਕ ਦੀ ਨਕਦੀ ਲੁੱਟ ਲਈ। ਇਹ ਪੈਸਾ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਪੱਖੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕਾਰਕੀ ਹੁਣ ਅੰਤਰਿਮ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਜਨਰੇਸ਼ਨ ਜ਼ੈੱਡ, ਟੈਕਨੋਕਰੇਟਸ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਕੰਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਾਰਕੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣਾਂ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੁਆਂਢੀਆਂ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਅਸਥਿਰ ਭੂ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।
