ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਕਿ ਇਹ ਉਹੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਨ? ਕਿਸ ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਭੇਤ ਖੋਲ੍ਹਿਆ? ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸੀ

CFSL Training: ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮਹਾਦੇਵ ਦਰਅਸਲ ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਸੈਂਟਰਲ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ ਲੈਬਾਰਟਰੀ (CFSL) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। CFSL ਨੇ ਹਮਲੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਗੋਲੀਆਂ ਦੇ ਖੋਲ ਅਤੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ (ਇੱਕ M-9 ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਈਫਲ ਅਤੇ ਦੋ AK-47 ਰਾਈਫਲਾਂ) ਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਰਾਈਫਲ ਬੈਰਲ ਅਤੇ ਖੋਲ ਦਾ ਮੇਲ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਕਿ ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਜਾਂਚ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮਹਾਦੇਵ ਨੂੰ ਸਫਲ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ।

ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?
29 ਜੁਲਾਈ 2025 ਨੂੰ ਸੰਸਦ ਦੇ ਮਾਨਸੂਨ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਮਹਾਦੇਵ ਦੀ ਪੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ 22 ਮਈ ਨੂੰ, IB ਨੂੰ ਦਾਚੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ IB ਅਧਿਕਾਰੀ 22 ਮਈ ਤੋਂ 22 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ 4-5 ਦੌਰ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਹਮਲੇ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਬਰਾਮਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੋਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ CFSL ਭੇਜੇ ਗਏ ਸਨ। ਮਾਰੇ ਗਏ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ – ਇੱਕ M-9 ਅਤੇ ਦੋ AK-47 – ਤੋਂ ਰਾਤ ਭਰ ਫਾਇਰਿੰਗ ਕਰਕੇ ਨਵੇਂ ਗੋਲੇ ਬਣਾਏ ਗਏ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ CFSL ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ 4:46 ਵਜੇ ਫ਼ੋਨ ਕਰਕੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਹ ਉਹੀ ਰਾਈਫਲਾਂ ਸਨ ਜੋ ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਰਾਈਫਲ ਦੀਆਂ ਬੈਰਲਾਂ ਅਤੇ ਗੋਲੇ ਮੇਲ ਖਾਂਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ NIA ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਚਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਹ ਤਿੰਨ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸਨ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। CFSL ਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਰਿਪੋਰਟ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਉਹੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਨ। ਇਹ ਜਾਂਚ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਭਰੋਸਾ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਸਾਡੀਆਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਟੀਮਾਂ ਕਿੰਨੀ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ CFSL ਕੀ ਹੈ?

ਕੇਂਦਰੀ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ (CFSL) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ (DFSS) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। CFSL ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1975 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕੇਂਦਰੀ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਲੈਬ ਸੀ ਜੋ ਅਪਰਾਧ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸੈਕਟਰ 36-ਏ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। CFSL ਅਪਰਾਧ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ ਹੈ ਯਾਨੀ ਹਥਿਆਰਾਂ, ਗੋਲੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ੈੱਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨਾ। DNA ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਜਿਸ ਅਧੀਨ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ DNA ਟੈਸਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਜਾਅਲੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ, ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਅਤੇ ਸਿਆਹੀ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ ਯਾਨੀ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸਾਈਬਰ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਡਿਜੀਟਲ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਅਤੇ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, CFSL ਬੰਬਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸਫੋਟਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਜਾਂਚ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੈਬ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਕੇ ਪੁਲਿਸ, NIA, CBI ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਰਗੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੀ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਜਾਂਚ ਨੇ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।

CFSL ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਜਾਂਚ ਸੰਸਥਾ ਹੈ
CFSL ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਇੱਕ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾ। ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਡਿਗਰੀ ਜਾਂ ਡਿਪਲੋਮਾ ਕੋਰਸ ਨਹੀਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਦਾਖਲਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਖਾਸ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨਸ਼ਿਪ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉਪਲਬਧ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸਿਖਲਾਈ ਕੌਣ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ?
ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਸਾਇੰਸ, ਅਪਰਾਧ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤਰਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ), ਖੋਜਕਰਤਾ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਪੁਲਿਸ, ਨਿਆਂਇਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਵੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। CFSL ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ 1-6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਲਈ, DFSS ਜਾਂ CFSL cbi.gov.in/cfsl ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ‘ਤੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਐਮਓਯੂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸੰਸਥਾਨ ਜਾਂ ਵਿਭਾਗ ਰਾਹੀਂ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੀਵੀ, ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਅਤੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਪੱਤਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਫੀਸ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਹ 10,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ 50,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਜਾਂ ਐਮਓਯੂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਿਖਲਾਈ ਵਿੱਚ ਛੋਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁਫਤ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਹੈ।